پنکه یکی از وسایل سرمایشی است که با شروع فصل گرما آن را از پستوها و انباری‌های خانه خارج می‌کنیم و بدون سرویس کردن دوباره آن را به برق می‌زنیم. بی‌توجهی به سرویس پنکه اگرچه رایج است؛ اما روش صحیحی نیست و می‌تواند منجر به کاهش کارایی و بروز مشکلاتی مانند نچرخیدن پنکه یا کاهش توان خنک‌کنندگی آن شود. در همین راستا این نوشته تکنولایف را به بررسی علت نچرخیدن پنکه ایستاده و راه‌های رفع آن اختصاص داده‌ایم تا با شناخت عوامل موثر بر عملکرد پنکه و یادگیری چند راهکار ساده بتوانید عمر مفید دستگاه خود را افزایش داده و از هوای خنک و مطبوع آن در روزهای گرم تابستان لذت ببرید.
نچرخیدن پنکه ایستاده می‌تواند به دو معنای مختلف به کار گرفته شود: اول نچرخیدن پره‌های پنکه و دوم نچرخیدن سر پنکه به چپ و راست. در واقع اگر منظور نچرخیدن پره‌های پنکه باشد، به این معنا است که اصلا هوا به گردش در نمی‌آید و هوای خنکی وجود ندارد که در این حالت برخی از افراد به ممکن است به جای تعمیر دستگاه به بررسی قیمت پنکه و خرید یک محصول جدید فکر کنند.
اگر هم منظور نچرخیدن سر پنکه به چپ و راست باشد به این معنا است که جهت پنکه عوض نمی‌شود و فقط در یک جهت باد را به گردش در خواهد آورد. در نظر داشته باشید که مکانیزم چرخش پره‌ها و چرخش به راست و چپ در پنکه تا حد زیادی به هم وابسته هستند و خرابی یکی می‌تواند خرابی دیگری را هم به دنبال داشته باشد. به همین دلیل به صورت کلی مواردی که مانع چرخیدن پره‌ها یا سر پنکه به چپ و راست می‌شوند، یکسان هستند.
مهم‌ترین علت‌های نچرخیدن پنکه را می‌توان در موارد زیر جستجو کرد:
یکی از اولین و ساده‌ترین دلایلی که پنکه نمیچرخد به مشکلات برق‌رسانی مربوط می‌شود. فرقی هم نمی‌کند پنکه خود را از محصولات متفرقه تهیه کرده‌اید یا سراغ بهترین برند پنکه رفته‌اید، در صورتی که سیستم برق‌رسانی دستگاه قطع شده باشد، امکان راه‌اندازی دستگاه وجود نخواهد داشت. به همین دلیل توصیه می‌کنیم قبل از هر گونه اقدام موارد زیر را به دقت بررسی کنید:
برق نداشتن پریز: گاهی اوقات مشکل از خود دستگاه نیست و دلیل نچرخیدن پنکه ایستاده به اختلال در پریز برق مربوط می‌شود.
راه‌حل
برای بررسی این مشکل به سادگی می‌توانید با یک فازمتر وجود برق در پریز را بررسی کنید. اگر به فازمتر دسترسی ندارید اشکالی ندارد، می‌توانید یک وسیله دیگر مانند گوشی، سه راهی برق یا جاروبرقی را به پریز بزنید. در صورتی که این وسایل کار می‌کنند مشکل از پریز نیست. برای اطمینان می‌توانید پنکه را از طریق یک پریز دیگر تست کنید تا مطمئن شوید که مشکل از پریزهای برق نیست.
اتصالات کابل برق: کابل برق وظیفه انتقال برق از پریز به پنکه را برعهده دارد و اختلال در آن می‌تواند مانع چرخیدن پنکه ایستاده شود.
راه‌حل
از اتصال کامل و محکم کابل برق به پریز اطمینان حاصل کنید. سپس کابل پکنه را به دقت بررسی کنید، هر گونه پارگی، زدگی یا له شدگی می‌تواند جریان برق را مختل کرده و مانع چرخیدن صحیح پنکه شوند.
هشدار: هنگام کار با سیم و کابل‌های برق حتما پنکه را از برق بکشید و به نکات ایمنی دقت کافی داشته باشید.
اختلال در کلیدهای پنکه هم می‌تواند مانع چرخش پره‌های پنکه شود و هم می‌تواند علت نچرخیدن پنکه ایستاده به چپ و راست باشد. در واقع این کلیدها هستند که روشن یا خاموش بودن و سرعت چرخش پنکه را تعیین خواهند کرد. اگر با زدن دکمه‌ها هیچ اتفاقی نمی‌افتد، احتمال خرابی آن‌ها وجود دارد.
راه‌حل
اگر در زمینه تعمیر لوازم الکترونیکی تجربه کافی دارید، می‌توانید نسبت به تعمیر یا تعویض کلیدهای پنکه اقدام کنید، در غیر اینصورت بهتر است که از یک تعمیرکار ماهر کمک بگیرید تا دستگاه شما را تعمیر کند.
برخی از موارد جواب سوال چرا پنکه ایستاده نمیچرخد این است که یک جسم خارجی بین پره و بدنه یا محافظ آن گیر کرده است و مانع از چرخش می‌شود. این جسم می‌توند یک تکه پلاستیک، اسباب بازی، مو یا حتی گردوغبار باشد. این مشکل حتی اگر باعث از کار افتادن پنکه نشود، ممکن است عملکرد آن را با اختلال روبرو کند و می‌توان آن را یکی از دلایل کند چرخیدن پنکه ایستاده به حساب آورد.
راه‌حل
ابتدا بررسی کنید که آیا گیر کردن جسم خارجی دلیل نچرخیدن پنکه است یا نه. برای این کار می‌توانید با دقت اطراف پره‌ها، محور موتور و داخل محافظ را نگاه کنید. در صورت مشاهده جسم خارجی ابتدا پنکه را از برق بکشید و سپس سعی کنید که اطراف پره یا محور موتور را تمیز کنید. در صورتی که موفق به این کار نشدید، می‌توانید محافظ جلویی و پشتی پنکه را باز کرده و اطراف پره‌ها و میله مرکزی موتور را با دقت تمیز کنید. برای این کار می‌توانید از یک پارچه مرطوب یا فشار هوا استفاده کنید.
موتور قلب تپنده پنکه است که وظیفه تولید نیرو برای چرخاندن پره‌ها و چرخاندن سر پنکه به طرفین را برعهده دارد و خرابی موتور را می‌توان جزو دلایل اصلی نچرخیدن پنکه به حساب آورد. فرقی هم نمی‌کند که پنکه پارس خزر، برفاب، ارشیا، شیائومی یا هر برند دیگری را استفاده کنید، در هر صورت امکان خرابی موتور وجود دارد. خرابی موتور بدترین اتفاق ممکن برای پنکه است و در برخی از موارد افراد به جای تعمیر آن ترجیح می‌دهند به گزینه‌های دیگر مانند خرید کولر گازی یا کولر آبی فکر کنند و هزینه‌ای بابت تعمیر پرداخت نکنند.
راه حل
در صورتی که پس از روشن کردن پنکه صدای غیرعادی مانند وزوز یا تق تق از موتور به گوش می‌رسد و پره‌ها حرکت نمی‌کنند به احتمال زیاد موتور یا نیم‌سوز شده است یا کاملا سوخته است؛ همچنین گرم شدن بیش از حد موتور نشانه اصطکاک زیاد یا خرابی سیم‌پیچ‌ها است و نشان می‌دهد که موتور دستگاه دچار اختلال شده است. از طرفی دیگر اگر هنگام روشن کردن پنکه بوی سوختگی به مشام می‌رسد باز هم به احتمال زیاد با سوختگی موتور روبرو هستیم. در چنین شرایطی باید موتور را تعمیر یا تعویض کنید و از آنجایی که تعویض موتور پنکه یک کار تخصصی است و به دانش فنی نیاز دارد، توصیه می‌کنیم به یک تعمیرگاه لوازم خانگی مراجعه کنید تا پکنه شما را تعمیر کنند.
علاوه بر موتور خراب شدن خازن راه‌انداز هم ممکن است عملکرد پنکه شما را تحت تاثیر قرار دهد. خازن راه‌انداز قطعه‌ای بسیار مهم است که هنگام روشن کردن پنکه به موتور کمک میکند گشتاور لازم برای چرخش را ایجاد کند. در صورت خرابی خازن راه‌انداز ممکن است موتور توان کافی برای شروع کار را نداشته باشد یا حرکت آن خیلی کند باشد. در واقع علت کند چرخیدن پنکه ایستاده در بسیاری از موارد به خرابی خازن راه‌انداز مربوط خواهد شد.
راه‌حل
در صورتی که هنگام روشن کردن پنکه صدای وزوز ضعیفی می‌شنوید؛ اما پره‌ها حرکت نمی‌کنند و وقتی با دست یک ضربه کوچک به پره‌ها می‌زنید پنکه شروع به چرخش میکند، به احتمال زیاد با خرابی خازن راه‌انداز روبرو هستید. برای بررسی و تعویض خازن باید پوشش‌های و قاب‌های موتور را باز کنید. در صورتی که در این زمینه تخصص کافی را ندارید، توصیه ما این است که از یک تعمیرکار ماهر کمک بگیرید.
بوش‌ها و بلبرینگ‌ها قطعات مهمی در پنکه هستند که شفت موتور روی آن‌ها قرار گرفته و می‌چرخد. به مرور زمان و در اثر کار مداوم این قطعات ممکن است فرسوده، خشک یا کثیف شوند که با صداهای غیر عادی مانند جیرجیر یا صدای ساییدگی خود را نشان خواهد داد. از طرفی دیگر در این حالت اگر پنکه خاموش باشد و سعی کنید که با دست پره‌ها را بچرخانید، متوجه می‌شوید که این کار به سختی انجام خواهد شد و پره‌ها به کندی می‌چرخند.
راه‌حل
در برخی از موارد ممکن است روغن‌کاری بوش‌ها بتواند مشکل را به صورت موقت حل کند که برای این کار کافی است پنکه را از برق بکشید و سعی کنید چند قطره روغن روان‌کننده مانند روغن چرخ خیاطی را روی محور، موتور جایی که شفت از بدنه خارج می‌شود، بریزید. این کار می‌تواند اصطکاک را کاهش داده و به چرخش روان‌تر پنکه کمک کند. اگر فرسودگی شدید باشد نیاز است که از یک تعمیرکار بخواهید که بوش‌ها و بلبرینگ‌های پنکه را تعویض کند.
در برخی از موارد هم می‌توان دلیل نچرخیدن پنکه ایستاده را به خرابی پروانه‌ی روی شفت نسبت داد. پره‌های پنکه از طریق یک پیچ به شفت متصل خواهند شد که باعث می‌شود با هر با چرخیدن شفت، پره‌ها هم به حرکت در بیایند. در این بین گاهی اوقات ممکن است دنده‌های پروانه خراب شده باشند یا پیچی که پراونه را به شفت موتور محکم میکند شل شده و باعث هرز چرخیدن شفت داخل پروانه شود.
راه‌حل
راه‌حل این مشکل بسیار ساده است و باید ابتدا پکنه را از برق کشیده و سپس محافظ توری آن را بردارید. سپس پیچ اتصال پروانه به شفت را باز کرده و پروانه را بررسی کنید. در صورتی که دندانه‌های آن خراب شده است باید یک پروانه جدید خریداری کنید. در غیر اینصورت به راحتی می‌توانید پروانه را سر جای خود ببندید و پیج آن را سفت کنید تا امکان لق لق زدن پنکه از بین برود و عملکرد آن اصلاح شود.
علت چپ و راست نشدن پنکه در اغلب موارد بسیار ساده است و به گیر کردن یا خرابی اهرم چرخش مرتبط خواهد شد. این اهرم کوچک در بالای محفظه موتور یا پشت آن قرار دارد و معمولا با فشار دادن به پایین فعال خواهد شد.
راه‌حل
برای رفع این مشکل در مرحله اول باید از درگیر بودن اهرم چرخش اطمینان حاصل کنید. سپس بررسی کنید که این اهرم شل نشده باشد یا مکانیزم داخلی آن نشکسته باشد تا بتواند چرخ دنده‌های نوسان را درگیر کند. برای بررسی‌های بیشتر می‌توانید به راحتی آن را به بالا کشیده و از جای خود خارج کنید و از سلامت آن اطمینان حاصل کنید.
اکثر پنکه‌های ایستاده از یک موتور نوسان جداگانه برای چرخش سر پنکه به سمت راست و چپ استفاده می‌کنند که در صورت بروز خرابی در آن یا گیربکس و چرخ دنده‌های مربوطه پنکه به چپ و راست نمیچرخد.
راه‌حل
چرخ دنده‌های موتور نوسان مخصوصا اگر پلاستیکی باشند، به مرور زمان ساییده یا شکسته خواهند شد و از جای خود خارج می‌شوند که باید برای بررسی آن قاب موتور باز شود و وضعیت آن‌ها مورد بررسی قرار بگیرد. در برخی از موارد با یک گریس کاری یا روغن کاری ساده می‌تواند مشکل را حل کند. در غیر اینصورت باید چرخ دنده‌های معیبوب یا کل گیربکس و موتور نوسان تعویض گردد که بهتر است برای حل آن از یک تعمیرکار ماهر کمک بگیرید.
علت نچرخیدن پنکه به چپ و راست یا چرخش پره‌های پنکه بسیار متنوع است و متاسفانه اغلب آن‌ها به دانش تخصصی نیاز داشته و توسط خود شما قابل حل نیستند. البته برخی از موارد مانند وجود مانع فیزیکی در جلوی پره‌ها ممکن است قابل حل باشد و نیازی نباشد به تعمیرکار مراجعه کنید. شما در این زمینه چه تجربه‌ای دارید؟ خوشحال می‌شویم مشکلات خود را با تیم فنی تکنولایف در میان بگذارید تا در کمترین زمان ممکن راه‌حلی منطقی برای آن پیدا کنیم.
در این مطلب به بررسی اقتصادی ترین گوشی سامسونگ در سال ۲۰۲۴ می پردازیم
