وقتی صحبت از سرمایه‌گذاری در فلزات گران بها به میان می‌آید ذهن اکثر ما به سمت مواردی مانند خرید طلا یا نقره کشیده می‌شود. فلزاتی که به خوبی در میان افراد جامعه شناخته شده‌اند و اعتماد عمومی به آن‌ها بالا است. این در حالی است که دنیای فلزات گرانبها بسیار گسترده بوده و فلزاتی مانند رودیم، پلاتین، پالادیم، ایریدیم و اسمیوم که در میان مردم کمتر شناخته شده هستند، ارزش و کاربردهای خاص خود را دارند و در بسیاری از صنایع حیاتی نقشی کلیدی را بر عهده دارند. این فلزات به دلیل کمیاب بودن معمولا از طلا گران‌تر هستند و می‌توانند فرصت‌های سرمایه‌گذاری جذابی را در اختیار شما قرار دهند.
قبل از این که بخواهیم نام انواع فلز گرانبها را با هم مرور کنیم بهتر است کمی با دلایل گران بودن آن‌ها آشنا شویم:
به طور کلی هر چه یک فلز یا ماده معدنی کمیاب‌تر باشد، قیمت آن بالاتر خواهد بود. چرا که اولا کمیاب بودن به معنای عرضه کمتری است که باعث می‌شود قیمت نهایی یک ماده افزایش پیدا کند. این قانون در مورد همه اقلام و کالاها صدق می‌کند و قیمت واقعی آن‌ها با میزان عرضه رابطه مستقیم دارد. دوما چون این ماده‌ها کمیاب هستند و در همه جا یافت نمی‌شوند، تکنولوژی و ماشین‌آلات مورد نیاز برای استخراج آن‌ها به صورت گسترده توسعه داده نمی‌شود. همین موضوع باعث می‌شود که استخراج آن‌ها هم هزینه‌بردار بوده و باعث افزایش قیمت نهایی محصول شود.
یکی دیگر از دلایل اصلی گرانی فلزات گرانبها مربوط به استخراج و فرآوری دشوار آن‌ها مربوط می‌شود. این فلزات بیشتر در اعماق زمین یا در غلظت‌های بسیار پایین در سنگ‌ها یافت می‌شوند که باعث می‌شود دسترسی به آن‌ها نیازمند عملیات گسترده معدنی، جابجایی حجم عظیمی از سنگ و خاک و به‌کارگیری ماشین‌الات سنگین و تخصصی باشد که هزینه عملیاتی بالایی را به دنبال خواهد داشت. علاوه بر آن فرایند جداسازی و خالص‌سازی این محصولات ممکن است بسیار پیچیده باشد. برای نمونه برخی از فلزات بسیار واکنش‌پذیر بوده و به راحتی با آب یا هوا ترکیب می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود که برای جداسازی و خالص سازی فلز به فرایندهای دقیق شیمیایی و محیط‌های کنترل شده نیاز داشته باشیم تا از اتلاف فلز یا کاهش خلوص آن جلوگیری شود.
در نظر داشته باشید که یک فلز در صورت فراوان بودن، اگر روش استخراج ارزانی نداشته باشد به راحتی می‌تواند وارد لیست فلزات گرانبها شود. اتفاقی که در ابتدا برای آلومینیوم افتاد و به دلیل نبود روش استخراج مناسب قیمت آن از نقره هم فراتر رفته بود؛ اما با توسعه روش‌های نوین به یکی از ارزان‌ترین فلزات بازار تبدیل شده است.
موارد قبلی بیشتر به سمت عرضه مربوط هستند و نشان می‌دهند هر مقدار یک ماده عرضه کمتری داشته باشد، قیمت آن بالاتر خواهد بود. اما در این میان سمت تقاضا هم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و اگر مشتری برای خرید آن‌ها وجود نداشته باشد، قیمت آن‌ها به شدت کاهش پیدا خواهد کرد. برخی از گران ترین فلزات دنیا در صنایع پیشرفته مانند هوافضا، پزشکی، الکترونیک و فناوری‌های هسته‌ای کاربرد دارند. از طرفی دیگر برخی از فلزات به دلیل زیبایی، درخشندگی و مقاومت در برابر خوردگی به گزینه‌ای ایده‌آل برای ساخت جواهرات تبدیل خواهند شد. مجموع این عوامل تقاضا برای برخی از فلزات را افزایش خواهند داد که در نهایت به افزایش قیمت آن‌ها منجر خواهد شد.
برخی فلزات گران بها از جمله نقره، طلا و پلاتین به عنوان ابزاری برای حفظ ارزش سرمایه شناخته می‌شوند که به افراد کمک خواهند کرد تورم و نوسانات اقتصادی را راحت‌تر پشت سر بگذارند.همین موضوع هم باعث افزایش تقاضا شده و قیمت نهایی فلزات را بالاتر خواهد برد. البته در نظر داشته باشید که این فلزات با ویژگی‌های مختلفی به فروش می‌رسند، برای نمونه عیار طلا یکی از این ویژگی‌ها است که می‌تواند روی قیمت نهایی آن تاثیر گذار باشد.
در لیست فلزات گرانبهاتر از طلا می‌توان نام‌های مختلفی را بیان کرد که هر کدام از آن‌ها ویژگی‌ها، مشخصات و کاربردهای خاص خود را دارند؛ اما بسیاری از فلزات گرانبهایی که قیمت آن‌ها از طلا بالاتر است از جمله کالیفرنیوم، پلوتونیوم و فرانسیم یا به صورت طبیعی در محیط یافت نمی‌شوند یا به قدری گران هستند و کاربردهای خاص دارند که فکر خرید آن‌ها از منطق به دور است. برای نمونه کالیفرنیوم که در صنایع هسته‌ای کاربرد دارد قیمتی معادل 25 میلیون دلار به ازای هر گرم دارد که نه تنها برای افراد بلکه برای بسیاری از کشورها هم دور از دسترس به نظر می‌رسد و شاید به جای بررسی آن بهتر باشد به خرید طلا ادامه بدهیم. به همین دلیل در ادامه به بررسی محصولاتی می‌پردازیم که قیمت آن‌ها مقعول‌تر بوده و امکان سرمایه‌گذاری در آن‌ها برای عموم مردم فراهم است:
رودیوم فلزی سفید مایل به نقره‌ای و درخشان است که در برابر خوردگی مقاومت بسیار بالایی از خود نشان می‌دهد. این فلز چگالی نسبتا بالایی دارد و در برابر حرارت یا زنگ‌زدگی بسیار مقاوم است. همین ویژگی‌ها آن را به گزینه‌ای مناسب برای صنایع مختلف از جمله خودروسازی، الکترونیک و جواهرسازی تبدیل کرده است.
کاربردهای رودیم
بیشترین کاربرد رودیم به عنوان یک فلز گرانبها به صنعت خودروسازی برای ساخت کاتالیست‌های خودرو اختصاص پیدا می‌کند. این کاتالیست‌ها گازهای خطرناک خروجی اگزوز را تجزیه کرده و بخار آب و گازهای بی‌ضرر را تولید می‌کنند. علاوه بر آن از رودیوم برای تولید آینه‌های باکیفیت، شیشه‌های رفلکتیو، پوشش جواهرات و ساخت اتصالات الکتریکی مقاوم در برابر خوردگی استفاده خواهد شد. دلیل گران بودن این فلز بیشتر به کمیابی شدید و تقاضای بالا مخصوصا در صنعت خودروسازی و فناوری مرتبط است.
ایریدیوم فلزی سفید نقره‌ای است که مانند رودیوم در برابر خوردگی مقاومت بسیار بالایی از خود نشان داده و بسیار سخت و شکننده است که باعث می‌شود فرم دهی آن کار بسیار مشکلی باشد. ایریدیوم نقطه ذوب بسیار بالایی دارد و در دمای 2466 سانتیگراد ذوب خواهد شد. این فلز گرانبها در برابر زنگ زدگی و اسیدهای قوی مقاومت بالایی دارد که باعث می‌شود در معرض آب یا هوا دچار واکنش نشده و حالت اولیه خود را حفظ کند.
کاربردهای ایریدیوم
به دلیل دمای ذوب و مقاومت بالا از این فلز برای ساخت قطعاتی که در معرض گرمای مداوم قرار دارند استفاده خواهد شد. از جمله این کاربردها می‌توان به ساخت الکترود شمع موتورهای جت و الکترودهای الکتریکی قوی اشاره کرد. علاوه بر آن در صنعت پزشکی از ایریدیوم برای ساخت تجهیزات جراحی، میکروسکوپ‌های الکترونی و ایمپلنت‌ها استفاده خواهد شد. کاربردهای دیگر ایریدیوم به عنوان یکی از فلزات گرانبهاتر از طلا شامل ساخت کاتالیزورها، ساخت کنتاکت‌های الکتریکی بادوام و ساخت آلیاژها برای افزایش سختی و مقاومت سایر فلزات است.
اسمیوم به عنوان یکی از گران ترین فلزات دنیا ویژگی‌های و مشخصات منحصر‌به‌فردی دارد که باعث تمایز آن از سایر فلزات خواهد شد. این فلز به رنگ نقره‌ای متمایل به آبی دیده می‌شود که بسیار سخت، متراکم و در عین حال شکننده است. از طرفی دیگر اسمیوم نقطه ذوب بسیار بالایی داشته و در درمای حدود 3033 درجه سانتیگراد ذوب خواهد شد. اسمیوم برخلاف فلزات قبلی در تماس با هوا به راحتی اکسیده شده و تترا اکسید اسمیوم تولید می‌کند که یک ترکیب سمی و خطرناک به حساب می‌آید.
کاربردهای اسمیوم
اسمیوم به عنوان یک فلز گرانبها به دلیل سختی بالا در ساخت آلیاژهای مقاوم در برابر سایش به کار گرفته می‌شود که این آلیاژه در ساخت کنتاکت‌های الکتریکی، نوک قلم‌های گرانبها، کاتالیزورهای واکنش‌های شیمیایی خاص و برخی از ابزارهای دقیق به کار گرفته می‌شود. علاوه بر آن از برخی ترکیب‌های اسمیم در صنایع شیمی و پزشکی مانند تشخیص اثر انگشت در لابراتوارهای جرم شناسی کاربرد دارد.
پالادیوم را می‌توان در لیست فلزات گرانبها قرار داد؛ اما در لیست فلزات گرانبهاتر از طلا جایی ندارد. پالادیوم یک فلز نرم به رنگ سفید نقره‌ای است که کاربردهای صنعتی آن به مراتب بیشتر از موارد قبلی است. پالادیوم هم مانند طلا یک فلز نرم و چکش خوار است که شکل دهی آن را برای افراد بسیار ساده خواهد کرد. این فلز در برابر خوردگی و اکسیداسیون مقاومت خوبی از خود نشان خواهد داد و در شرایط سخت هم پایداری خود را حفظ می‌کند.
کاربردهای پالادیوم
بیشترین کاربرد پالادیوم در ساخت مبدل‌های کاتالیزوری برای خودروها است که گازهای خطرناک ماشین را به آب و گازهای بی‌خطر تجزیه خواهد کرد و مانع انتشار گازهای سمی توسط ماشین‌ها خواهد شد. از طرفی دیگر در صنایع الکترونیک از آن برای تولید خازن‌ها، چاپ مدارهای الکترونیکی و اتصالات الکتریکی استفاده خواهند کرد؛ همچنین در ساخت آلیاژهای دندانی و جواهرسازی از پالادیوم استفاده خواهد شد.
در لیست فلزات گران بها پلاتین هم جای دارد که قیمت آن مقدار از پالادیوم کمتر است. این فلز به رنگ سفید خاکستری دیده می‌شود که چگالی بالایی داشته و در عین حال نرم و چکش خوار است. پلاتین در برابر حرارت و خوردگی مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهد و حتی در دماهای بالا هم اکسید نمی‌شود.
کاربردهای پلاتین
پلاتین یکی از مشهورترین فلزات است که به عنوان کاتالیزو در مبدل‌های کاتالیزوری خودروهای دیزلی کاربرد دارد و به کاهش گازهای سمی کمک خواهد کرد. از طرفی دیگر به عنوان کاتالیزوری برای تولید اسید نیتریک، سیلیکون و پلاسیتک‌ها کاربرد داشته و از آن در ساخت تجهیزات جراحی، ایمپلنت‌ها و داروهای ضد سرطان استفاده خواهد شد. در صنایع الکترونیک هم برای ساخت کنتاکت‌ها و سیم‌های مقاوم، پلاتین به کار گرفته می‌شود. آخرین کاربرد این فلز گرانبها به استفاده از آن در ساخت جواهر و زیورآلات مربوط می‌شود.
همانطور که مشاهده کردید دنیای فلزات گرانبها بسیار گسترده‌تر از زیورآلات طلا و نقره است. فلزاتی مانند پلاتین، پالادیوم، ایریدیم و اسمیوم به دلیل نادر بودن، فرایند دشوار استخراج و کاربردهای متنوع در صنایع مختلف بسیار ارزشمند هستند. امیدواریم این نوشته توانسته باشد که دید شما را نسبت به فلزات گرانبها گسترش داده و اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار داده باشد.
در این مطلب به بررسی اقتصادی ترین گوشی سامسونگ در سال ۲۰۲۴ می پردازیم
